Cần Sa trị bệnh Lao như thế nào?

BỆNH LAO LÀ GÌ ?

Bệnh lao là một bệnh suy hô hấp, nếu không điều trị sẽ dẫn đến tử vong. Trong nhiều thập kỷ qua, các chương trình tiêm chủng và thuốc kháng sinh hiện đại đã hạn chế bệnh lao tại nhiều nước phát triển, nhưng hiện nay những chủng kháng thuốc mới đang trỗi dậy. Cần sa đã được chứng minh là phát huy tác dụng kháng khuẩn đối với bệnh lao và những vi khuẩn tương tự. Bệnh lao là một bệnh nhiễm khuẩn, gây ra bởi các chủng khác nhau của mycobacteria (chủ yếu là bệnh lao Mycobacterium). Mycobacteria cần rất nhiều oxy để sống sót và phân chia: Vì lý do này vi khuẩn lao chủ yếu định cư trong phổi, loại vi khuẩn phong có liên hệ gần nhất, Mycobacteria leprae – hình thành cụm ở biểu bì và mô biểu bì nhận oxy từ máu, cũng như các mô khác, nhưng cũng hấp thụ oxy ngoài trời. Nhiễm trùng Lao thường dẫn đến sự nhiễm trùng ngầm (không có triệu chứng), mặc dù 5-10% ca nhiễm trùng dẫn đến dạng hoạt động của bệnh, nếu không điều trị dẫn đến gây ho mãn tính, sụt cân quá nhanh, sốt , tỷ lệ tử vong khoảng 66%. Nếu được điều trị (thường bằng kháng sinh) tử vong có thể giảm – nhưng khi bệnh đã phát tác thì rất khó khăn, mất nhiều thời gian và tốn kém để điều trị, chúng ta cần nhiều nỗ lực hơn để kềm chế Bệnh Lao và tự tạo sự miễn dịch cho con người.

Người ta cho rằng khoảng 1/3 dân số thế giới bị nhiễm Lao M. tuberculosis và Bệnh Lao tiềm ẩn; mỗi năm khoảng 1% dân số thế giới bị nhiễm bệnh. Năm 2012 có khoảng 8,6 triệu ca mãn tính trên toàn thế giới (và 1,3 triệu người chết vì căn bệnh này), 2007 giảm xuống còn 13,7 triệu. Tỷ lệ hiện hành và tỷ lệ tuyệt đối của lao đang giảm, và đã có nhiều nỗ lực thực hiện trong vài thập kỷ qua; tuy nhiên, Bệnh Lao kháng đa thuốc (MDR-TB) đặt ra một sự đe dọa mới nghiêm trọng và đang gia tăng.

BỆNH LAO KHÁNG NHIỀU LOẠI THUỐC
MDR-TB: Lao kháng đa thuốc thường xảy ra khi các khóa điều trị kháng sinh ‘đầu tiên’ phải ngưng lại hoặc bị gián đoạn.

Hình X-quang phổi cho thấy bề mặt lốm đốm đặc trưng của bệnh lao (© Sandra Bermudez)

trước khi vi khuẩn hoàn toàn bị tiêu diệt. Trong những ca này, thường chỉ còn lại những dạng vi khuẩn chống chịu nhất – có thành tế bào đặc biệt không thấm nước (Lao M. được biết là có thành tế bào sáp dày), thể hiện gen mã hóa các enzym biến đổi thuốc, hoặc những vi khuẩn bị biến đổi hoàn toàn. Những vi khuẩn này sẽ nhân lên và có thể truyền qua cả với bệnh lao thường – dù có bằng chứng cho thấy sự bùng phát Lao kháng đa thuốc ít phát sinh trong một quần thể khỏe mạnh, nhưng lại phổ biến ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch, chẳng hạn như người nhiễm HIV/AIDS.

Một khi nhiễm trùng lao trở thành kháng đa thuốc, tỷ lệ tử vong sẽ tăng lên khoảng 80%. Vẫn có một số thuốc trị được Lao kháng đa thuốc, trong đó có một số hình thức hóa trị, nhưng tác dụng phụ khiến cơ thể cực kỳ suy nhược. Nếu những phương pháp ‘thứ hai’ quản lý yếu kém, Lao kháng đa thuốc sẽ trở thành Lao siêu kháng thuốc (XDR-TB). Ước tính mỗi năm có 40.000 ca Lao siêu kháng thuốc, và có vẻ tỷ lệ ngày càng tăng: năm 2008, 49 nước đã ghi nhận Lao siêu kháng thuốc; bây giờ, con số đã tăng lên 91 nước.

Mặc dù Lao kháng đa thuốc rất hiếm và Lao siêu kháng thuốc còn hiếm hơn, nó sẽ trở thành tai họa nếu những chủng này có chỗ đứng trong cộng đồng, vì vaccin Ngừa Lao (BCG) tiêu chuẩn không hoàn toàn chống lại 2 bệnh này (hay thậm chí lao ‘bình thường’, mà ước tính hiệu quả chỉ xấp xỉ 50%). Do đó, các chính phủ và tổ chức quốc tế khắp hành tinh đang đổ tiền vào nghiên cứu và phát triển.

LỊCH SỬ CẦN SA VÀ BỆNH LAO
Nhiều nơi trên thế giới đã ghi nhận một lịch sử lâu đời dùng cần sa để điều trị bệnh lao, và trong vài trường hợp dùng cần sa như một phương pháp dân gian vẫn tồn tại đến ngày nay – dù sự lan truyền của các phương pháp y học hiện đại đã xóa sổ việc dùng cần sa trong dân gian.

Dùng cần sa để điều trị lao đầu tiên được ghi nhận ở Ấn Độ, và có vẻ được biết đến vào thời Ủy ban Dược Liệu Gai Dầu Ấn Độ 1893-1894. Ủy ban này đã nghe những lời khai về sử dụng cần sa điều trị bệnh lao và rất nhiều bệnh khác, từ những bác sĩ Ấn Độ lẫn phương Tây, cho thấy châu Âu đương thời cũng sử dụng. Ở Ấn Độ có một phong tục khác thường, trồng cây cần sa đúng tại nơi chôn cất một con rắn hổ mang đã bị giết; vụ mùa thu hoạch có thể mang lại những dược tính đặc biệt và được đánh giá cao là một phương pháp điều trị lao.

Cần sa là một nguyên tố quan trọng trong y dược truyền thống châu Phi, và đặc biệt được sử dụng bởi các Zulus của Nam Phi, điều trị nhiều bệnh hô hấp, trong đó có hen suyễn, cảm lạnh thường, bệnh lao, được điều trị bằng sắc thuốc đặc biệt (nước nóng). Tương tự, có nhiều báo cáo sử dụng cần sa truyền thống ở Mexico để trị bệnh lao; trong trường hợp này, người bị lao hay bệnh phong (thú vị là, chúng có liên hệ chặt chẽ với nhau) sẽ hút cần rất nhiều để giảm những triệu chứng. Hóa ra y học dân gian Mexico đã tồn tại đến ngày nay, dù ngày nay bệnh lao có thể điều trị bằng chiết xuất rượu cần sa. Cũng có những báo cáo về sử dụng cần sa trị bệnh lao trong y học dân gian ở Argentina.

TRƯỚC CHIẾN TRANH TIỆP KHẮC, HẠT GAI DẦU DÙNG ĐỂ TRỊ LAO

Trước Thế chiến II Tiệp Khắc, hạt cây gai dầu được thường xuyên sử dụng như một phần trong chương trình điều trị cho trẻ em mắc bệnh lao. Trước năm 1948 (vào thời điểm ngành dược Tiệp Khắc được quốc gia hóa) trên thị trường có một sản phẩm tên là Edezyme; ngay cả bây giờ, một số nơi vẫn sản xuất một công thức tương tự như một phương thuốc tại nhà. Hạt gai dầu đất được ngâm vào sữa ấm (60-80°C) trong ít nhất 30 phút, trước khi được ép và lọc. Sau đó, hỗn hợp được dùng cho bệnh nhân cách ngày; mỗi liều nên là 375ml sữa và 50-80 gram hạt.

Gần 30 năm, các quan sát ghi nhận tại Viện điều dưỡng Jince ở miền tây Tiệp Khắc (nay là một phần Cộng hòa Séc) chỉ ra rằng điều trị bằng sữa hạt gai dầu thường mang đến cải thiện đáng kể, và nhiều phương thuốc thành công – ngay cả khi vắng mặt các loại thuốc khác, và khi đã cân bằng, không cần những bữa ăn dinh dưỡng nữa. Có thể hàm lượng cao các axit béo thiết yếu không no tìm thấy trong đạm hạt cây gai dầu nguyên sơ, edestin, đóng vai trò quan trọng trong điều trị Bệnh lao – đã có chứng minh cho thấy khi có nồng độ cao acid arachidonic, vi khuẩn Lao M. bị tiêu diệt nhanh hơn; axit arachidonic sản xuất trong cơ thể thông qua sự trao đổi chất của axit linoleic, được tìm thấy rất nhiều trong hạt gai dầu.

NGHIÊN CỨU HIỆN ĐẠI VỀ CẦN SA VÀ BỆNH LAO

Ở những năm 1950, nghiên cứu bắt đầu đưa ra bằng chứng về đặc tính kháng khuẩn đáng kể của cần sa, cùng những điều tra về tiềm năng trị bệnh lao đã bắt đầu nghiêm túc, với những kết quả ban đầu đầy hứa hẹn. Năm 1960, nhựa cần sa sau khi tách chiết được chứng minh là ức chế sự tăng trưởng của Lao và nhiều mầm vi khuẩn khác dù pha loãng ở mức 1:150.000.

Kiến thức về cannabinoid cụ thể vẫn còn trong giai đoạn trứng nước (vào những năm 1940, CBD và CBN đã bị cô lập, nhưng trước năm 1964, THC và các chất cannabinoid khác vẫn chưa được xác định), khi thế giới bắt đầu tăng cường luật chống cần sa vào những năm 1960 và 1970, nghiên cứu này bắt đầu trì trệ. Tuy nhiên, CBD được chứng minh là có đặc tính kháng khuẩn, vào những năm 1990, khi nghiên cứu này bắt đầu tăng tốc trở lại, lĩnh vực điều tra này đã thu hút được nhiều sự chú ý.

Hiện tại, nghiên cứu những đặc tính kháng khuẩn của cần sa đã thu được bằng chứng đáng kể rằng các chủng viêm phổi kháng thuốc và MRSA bị phá hủy bởi vài chất cannabinoid, CBC, CBG, CBD và THC. Một nghiên cứu năm 2011 ở Israel tiến hành trên chuột được tiêm Lao M. để gây viêm não tuỷ tự miễn thực nghiệm (mô hình động vật của bệnh đa xơ cứng) cho thấy điều trị tiếp theo bằng CBD giảm đáng kể tiến triển bệnh. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng hiệu ứng này là trung gian của quá trình ức chế CBD khi sinh sôi tế bào T-cell, một đặc tính mà trong một nghiên cứu khác có nói về CBD, không hề đề cập về hiệu ứng diệt khuẩn trên Lao M., nhưng rõ ràng CBD có vai trò quan trọng làm chậm sự tiến triển của bệnh.

CẦN SA CÓ THỂ GÂY RA HAY LÀM TRẦM TRỌNG BỆNH LAO ?

Có bằng chứng đáng kể thể hiện mối liên hệ giữa hút thuốc lá và nguy cơ nhiễm lao, khiến một số người phỏng đoán rằng hút cần sa gây ra bệnh lao. Tuy nhiên, không có bằng chứng nào cho thấy hút cần sa (hoặc hít cannabinoid theo cách khác, đốt cho bốc hơi) trực tiếp gây ra nguy cơ nhiễm lao.

Mặt khác, có bằng chứng đáng kể cho thấy các phương pháp dùng cần sa không an toàn có thể gia tăng sự lây lan bệnh lao và những bệnh hô hấp khác – chia sẻ bình hút, chia sẻ điếu cần sa, thậm chí nhiều người cùng hút cần trong xe hơi hay phòng (hot-box) có thể lây lan vi khuẩn lao. Trong trường hợp dùng chung bong (bình hút) nguy cơ lây lan có thể tăng gấp đôi.

BẰNG CHỨNG CHO THẤY CÙNG HÚT CẦN SA TĂNG NGUY CƠ BỆNH LAO

Năm 2003, một nhóm ca nhiễm lao được ghi nhận ở Queensland, Úc, là một nhóm nam thanh niên da trắng (một nhân khẩu học bất thường về tỷ lệ nhiễm trùng thường cao hơn ở người thổ dân trước khi châu Âu xâm lược, họ không hề tiếp xúc với căn bệnh và không có sức đề kháng tự nhiên; hơn nữa, sự chênh lệch rất lớn đang diễn ra trong điều kiện kinh tế xã hội nghĩa là người Úc trắng có nhiều cơ hội được chăm sóc y tế, dinh dưỡng đầy đủ và nước sạch). Sau khi điều tra thêm, họ thấy các thành viên của nhóm xã hội khăng khít này đã chia sẻ bong với nhau. Nghiên cứu kết luận trong khi tiếp xúc khép kín trong nhà là nguyên nhân quan trọng nhất, chia sẻ bong cũng góp phần đáng kể.

Chia sẻ bongs đã được chứng minh là làm tăng nguy cơ lây truyền bệnh lao (© SmokersHighlife)

Năm 2004, tại Seattle, Washington, một nhóm 11 bệnh nhân trẻ nhiễm lao được tìm thấy có liên hệ đến việc sử dụng cần sa. Trong số 22 người bạn được kiểm tra sau đó, 14 (64%) có kết quả đa kháng lao dương tính. Sau khi điều tra, phát hiện rằng các thành viên nhóm này thường chia sẻ những điếu cần trong xe hơi và phòng nhỏ (thường có cửa sổ kéo lên để che đậy việc sử dụng cần sa phi pháp), và cố tình xông hơi (hot-box) môi trường nơi đó – dẫn đến việc hít vào những làn khói đã thở ra, cùng với bất cứ vi khuẩn nào có mặt trong làn khói đó.

Một trong những vấn đề tiềm năng nhằm xác định những ca liên kết với việc sử dụng chung cần sa là thực tế rằng, cần sa vẫn bị cấm trên phần lớn thế giới, những người đứng đầu miễn cưỡng nêu tên người khác cũng đang mắc bệnh lao – do đó mở rộng nguy cơ lây nhiễm ra bên ngoài nhóm này, chẳng hạn như đồng nghiệp và gia đình. Đối với các bệnh như lao, cần hạn chế sự bùng nổ trước khi nó trở thành đại dịch và điều này chủ yếu phụ thuộc vào việc xác định và điều trị những ca đang bị nhiễm. Đây lại là một hệ quả tiêu cực của lệnh cấm, và nếu cân nhắc đến những chủng kháng thuốc mới, có một lập luận ủng hộ việc hợp pháp hóa, quy định và giáo dục.

CANNABINOID, LAO, VÀ PHẢN ỨNG MIỄN DỊCH TH1

Khi một người bị nhiễm lao, một loạt phản ứng miễn dịch sẽ xác định sự tiến triển và kết quả của bệnh – phản ứng miễn dịch này khác nhau tùy mỗi người, và đối với phần lớn nhân loại, không có triệu chứng nào được thấy rõ. Người ta không biết chính xác cơ chế nào xác định khả năng miễn dịch tự nhiên đối với Lao; có nhiều chủng khác nhau, nhiều yếu tố môi trường khác nhau có thể ảnh hưởng.

Cũng như dùng chung bong, những căn phòng và xe hot-box là một cách hút phổ biến tăng tỷ lệ lây nhiễm Lao (© Cannabis Culture)

Điều chúng ta biết là phản ứng miễn dịch Th1 rất quan trọng để ngăn ngừa mầm bệnh nội bào (loại vi khuẩn xâm nhập và tái sinh sản bên trong tế bào vật chủ, như bệnh lao), và những người dễ mắc bệnh lao có triệu chứng thì phản ứng miễn dịch Th1 của họ bị ức chế. Trong trường hợp Th1 bị đàn áp, phản ứng miễn dịch Th2 sẽ có mặt -tuy nhiên, phản ứng này được thiết kế chống lại các mầm bệnh ngoại bào (như độc tố và ký sinh trùng), và khi bị buộc chống lại bệnh lao, thực sự khiến các triệu chứng tiến triển nhanh hơn.

Nhiều tờ báo đã chứng minh Cannabinoid là tác nhân điều biến miễn dịch. Cụ thể hơn, người ta cho rằng Cannabinoid ức chế phản ứng miễn dịch Th1 đồng thời thúc đẩy phản ứng Th2. Do đó, trong những trường hợp cần phải kích hoạt phản ứng miễn dịch Th1 để chống lại nhiễm trùng, như bệnh lao, có vẻ việc không dùng cần sa là có lợi.

Rõ ràng cần nhiều nghiên cứu hơn về mối quan hệ phức tạp giữa hệ thống endocannabinoid và phản ứng miễn dịch, về việc dùng cần sa có thể khiến 1 người dễ mắc lao và những mầm khuẩn tương tự hơn. Tuy nhiên, tác dụng diệt khuẩn của cannabinoid chắc chắn gây hứng thú với các nhà nghiên cứu, và bởi vì các vi khuẩn kháng thuốc ngày càng liên quan hơn, cần sa chắc chắn sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát căn bệnh.

 

Nguồn: SensiSeeds

Dịch giả: QM

Xem thêm 50 lợi ích bất ngờ từ cần sa có thể bạn chưa biết