Câu chuyện về gai dầu – người họ hàng chịu tiếng oan của cần sa

Câu chuyện về gai dầu – người họ hàng chịu tiếng oan của cần sa

Làng EDENWOLD — Khi Rod Flaman lần đầu tiên bắt đầu trồng gai dầu, tất cả hàng xóm đều nghĩ rằng ông thật điên rồ.

Ngồi bên chiếc bàn ăn trong căn nhà trên trang trại của mình, Flaman chia sẻ, “Tôi đã trồng được 10 năm rồi. Không một hàng xóm nào của tôi trồng gai dầu, không một ai cả.”

Flaman đã bắt đầu công việc trồng trọt từ năm 1981 khi ông tiếp quản trang trại từ người cha của mình. Ông đã trồng lúa mì trong nhiều năm,thậm chí còn từng giữ chức giám đốc Ủy ban Lúa mì Canada. Nhưng theo thời gian, ông nhận ra rằng trồng lúa mì sẽ không đem lại nhiều tiền. Vậy nên Flaman bắt đầu tìm hiểu về các loài cây trồng đặc sản, và trong quá trình đó ông đã gặp được loài cây gai dầu.

Năm 1998, hoạt động sản xuất gai dầu thương mại được hợp pháp hóa tại Canada, và Flaman đã tiến hành cuộc thử nghiệm canh tác gai dầu lần đầu tiên.

“Thị trường khi đó diễn biến rất chậm. Tròng vòng một vài năm, các nông dân đã sản xuất quá thừa so với nhu cầu của thị trường. Do đó, sau 2, 3 năm không biết làm gì với những vụ thu hoạch của mình, mọi người đã bỏ cuộc,” ông cho biết.

Phải mấy năm sau, các khía cạnh tiền tệ đã đưa ông trở lại với gai dầu, và kể từ đó, mỗi năm ông đều canh tác loại cây này. Năm ngoái, với sản lượng thu hoach 1.100 pound (khoảng 500 kg) hạt gai dầu, Flaman đã bán ra với giá 1 USD/pound. Cùng thời điểm, lúa mạch làm thức ăn gia súc có giá 21 cent/pound và lúa mì có giá 11 cent/pound.

“Chi phí đầu vào cho gai dầu không có mấy khác biệt so với các loại cây trồng khác. Tôi chi nhiều tiền hơn một chút cho hạt giống, và ít tiền hơn một chút cho các loại thuốc diệt cỏ, bởi vì không có thứ gì phù hợp để phun cho cây gai dầu,” Flaman nói.

Gai dầu đã trở thành một cây trồng chính trong hoạt động luân canh của Flaman – như trong năm nay, ông đã gieo hạt gai dầu trên một diện tích 360 mẫu Anh (gần 150 ha). Tuy vậy, nhiều người vẫn còn lạ lẫm với loại cây trồng này, và ông thường phải mất công giải thích thêm cho họ.

                                                                                              ***

Lịch sử

Cây gai dầu và cần sa tại Canada có một lịch sử gắn kết với nhau rất phức tạp. Năm 1938, hoạt động sản xuất gai dầu bị đặt ra ngoài vòng pháp luật theo Đạo luật Thuốc phiện và Ma túy. Chính phủ các nước trên khắp thế giới khi đó đã tìm cách ngăn chặn sự lạm dụng chất delta-9-tetrahydrocannabinol (THC) và các chất cần kiểm soát khác. Trong quá trình ấy, cây gai dầu đã bị xếp vào nhóm các chất này một cách oan uổng.

Trong Thế chiến II, khi không sẵn có những nguồn vải sợi truyền thống, các quy định xung quanh loài cây gai dầu được nới lỏng; nhưng sau cuộc chiến, gai dầu đã bị xếp vào loại cây bất hợp pháp trở lại. Năm 1961, Cơ quan Quản lý Y tế Canada bắt đầu cho phép sản xuất gai dầu có giới hạn để phục vụ các mục đích nghiên cứu khoa học.

Trong thập niên 80 và 90 của thế kỷ trước đã bắt đầu xuất hiện mối quan tâm đối với gai dầu nhằm tạo ra các việc làm trong ngành nông nghiệp. Ngoài ra còn có một sự gia tăng về  nhu cầu phát triển những nguồn vải sợi thay thế.

Trong khoảng thời gian từ năm 1994 đển 1998, gai dầu đã được nghiên cứu để chứng tỏ nó có thể được canh tác đem lại những thành quả mà không hề liên quan tới cần sa. Vào ngày 2 tháng 3 năm 1998, Quy chế về Gai dầu Công nghiệp đã được thi hành, theo sản xuất gai dầu trở thành hoạt động hợp pháp tại Canada.

                                                                                            ***

Điểm khác nhau giữa gai dầu và cần sa

Gai dầu là một loài khác với cần sa, nhưng chúng đều là những thành viên thuộc họ Cần sa, điều này khiến cho việc phân biệt 2 loài này tương đối khó khăn.

Eric Johnson, trợ lý nghiên cứu đến từ Khoa Thực vật học của Cao đẳng Nông nghiệp và Tài nguyên Sinh học thuộc Đại học Saskatchewan, cho biết, “Gai dầu thuộc cùng một chi và loài với cần sa, do vậy chúng gần như giống hệt nhau xét về mặt hình dạng.” Johnson là nhà nghiên cứu duy nhất thuộc Đại học Saskatchewan trong lĩnh vực cây gai dầu.

Tuy nhiên, gai dầu và cần sa có sự khác biệt về hàm lượng THC tìm thấy trong các bộ phận của chúng. Gai dầu có hàm lượng THC dưới 3%, nghĩa là nếu hút gai dầu bạn cũng không thấy phê. Một nghiên cứu đã được Đại học Mississippi hoàn tất vào năm 2009 cho thấy trung bình, hàm lượng THC trong cần sa là 8,53%.

“Khi trồng gai dầu tuân theo các quy định, chúng tôi phải kiểm tra mứ THC và đa số chúng đều thấp hơn nhiều so với hàm lượng nêu trên, đại khái chỉ 0.03%,” Johnson nói.

Các quy định đối với gai dầu đều do Cơ quan Quản lý Y tế Canada đặt ra. Để canh tác gai dầu, các nhà sản xuất cần phải nộp đơn xin phép mỗi năm, kèm theo đó là lý lịc tư pháp và tọa độ GPS của những cánh đồng nơi họ dự định canh tác.

Khi gai dầu đã được đem trồng trên những cánh đồng, có những quy định hạn chế về việc những phần nào của cây sẽ được thu hoạch. Các nhà sản xuất chỉ có thể bán hạt gai dầu và phải tiêu hủy lá và hoa. Thân cây gai dầu sau khi đã loại bỏ hết hoa và lá có thể được giữ lại và bán để lấy sợi.

                                                                                         ***

Hành trình hợp pháp hóa gai dầu

Mặc dù hoạt động sản xuất gai dầu đã phần nào được hợp pháp hóa do khả năng cho sợi của nó, song thị trường vẫn chưa phát triển tương xứng. Theo Liên minh Thương mại Gai dầu Canada (CHTA), phân khúc thực phẩm dinh dưỡng hiện nay chiếm 85 đến 90^thị trường gai dầu tại Canada.

“Khi chúng tôi bắt đầu, mọi người cho rằng mình sẽ chẳng bao giờ ăn hạt gai dầu. Vậy nhưng giờ đây bạn có thể thấy nó được bán tại Costco và nó đã thật sự rất phổ biến rồi đấy,” Johnson nói.

Dầu trong hạt gai dầu chứa dầu được sử dụng để nấu nướng và trong các loại mỹ phẩm. Loại dầu này có rất ít chất béo bão hòa, nhưng dồi dào các loại axit béo omega-6 và omega-3 ở một lỷ lệ cân bằng lý tưởng; ngoài ra có axit gamma-linolenic acid – là một hợp chất hỗ trợ dinh dưỡng được sử dụng để điều trị một số bệnh về da nhất định.

Mặc dù ngành thực phẩm dinh dưỡng đang phát triển, song ngành sợi từ gai dầu chưa từng bao giờ đạt một bước đột phá thực sự.

Garry Meier, chủ tịch  Hemp Production Services (hãng cung cấp sản phẩm gai dầu lớn nhất Canada), đã tham gia trong ngành gai dầu kể từ khi nó bắt đầu được hợp pháp hóa. Qua năm tháng, ông đã chứng kiến những thăng trầm của ngành này.

“Trong sự nghiệp trong ngành gai dầu, tôi nghĩ mình đã trải qua 5 dự án kinh doanh khác nhau, và rút ra được một điều rằng: trừ phi có được một dạng chính sách hay nguồn quỹ công cộng mang tính chất khuyến khích; thị trường vài thời điểm hiện tại sẽ không ủng hộ các loại sợi nông nghiệp, ngoại trừ trượng hợp (chất liệu) sợi bông,” ông nói.

Vấn đề với sợi gai dầu là ở chi phí cao để xử lý, điều đó khiến ngành này khó thu hút được các doanh nghiệp thuộc ngành xử lý sợi.

Tại Saskatchewan, ngành công nghiệp gai dầu đã và đang phát triển theo năm tháng

Năm ngoái, Cơ quan Y tế Canada đã cấp 272 giấy phép gai dầu công nghiệp tỉnh Saskatchewan. Năm 2015, đã có khoảng 40.000 đến 45.000 mẫu Anh được bảo hiểm bởi hãng Saskatchewan Crop Insurance.

Diện tích canh tác gai dầu của Saskatchewan đang ngày càng được mở rộng, những khu vực phổ biến nhất nằm về phía bắc của tỉnh. Khu vực đó có loại đất nâu sẫm hoặc đen, rất phù hợp cho hoạt động canh tác gai dầu.

Một số khu vực của tỉnh không được phù hợp với gai dầu đến thế. Tại khu vực phía nam – nơi có khí hậu khô hơn và đất chứa hàm lượng sét cao, gai dầu không phát triển tốt. Ngoài ra, gai dầu cũng không sinh trưởng tốt trong môi trường khô hạn, ngập lụt, hoặc đất mặn.

                                                                                     ***

Vấn đề giống nhau về hình dạng với cần sa tạo ra những khó khăn trong việc nhận dạng cây gai dầu.

Khi gai dầu bắt đầu được hợp pháp hóa, Johnson đang làm việc cho chính quyền cấp tỉnh tại North Battleford. Một người nông dân cư trú trong khu vực cận kề đã quyết định thử canh tác loại cây trồng mới được hợp pháp hóa này.

“Gần như cứ hai ngày một lần lại có người nhổ một cây từ cánh đồng, mang đến trụ sở tỉnh và hỏi ‘Người đó đang trồng thứ gì đây?’ ” Johnson nói.

Các nhân viên nhanh chóng quen với việc giải thích với những người hiếu kì về cây gai dầu và những điểm khác biệt của nó với cần sa.

Tương tự, trong quá khứ Cảnh sát Hoàng gia Canada (RCMP) ở tỉnh cũng nhận được những báo cáo nhầm lẫn  hai loài cây này.

Tháng 8 năm 2015, phân đội cảnh sát Fort Qu’Appelle (một thị trấn phía nam tỉnh Saskatchewan)  đã nhận được một cuộc gọi từ một người thấy lo ngại về một cánh đồng dường như đang trồng cần sa tại phía tây nam quận Abernathy.

Viên cảnh sát nhận cuộc gọi không biết chắc đó là gai dầu hay cần sa, nên Đơn vị Phòng chống Tội phạm có Tổ chức phía nam trực thuộc RCMP đã được gọi đến đề điều tra. Họ đã tìm được khoảng 200 đến 300 cây trên cánh đồng, nhưng các xét nghiệm sau đó cho thấy chúng đều là cây gai dầu.

RCMP kiểm tra giấy phép canh tác gai dầu trên những cánh đồng, nhưng họ không nhận được một tờ giấy phép nào, Khi được hỏi, chủ sở hữu đất cũng không biết gì về điều đó.

Ông ta đã cho một công ty sản xuất hạt giống thuê mảnh đất trong năm, và ông nghi ngờ rằng các hạt gai dầu đã bị lẫn với các hạt giống cây khác của công ty này.

Tại thời điểm đó, hạ sĩ Drew Wagner thuộc RCMP cho biết cũng có thể hạt giống cần sa bất hợp pháp đã được trộn lẫn với hạt gai dầu hợp pháp, nhưng phân đội cảnh sát này chưa từng gặp phải điều đó.

                                                                                        ***

Mối liên hệ với cần sa có thể giúp cho gai dầu tiến bước vào tương lai. Với sự kiện cần sa sử dụng giải trí sẽ được hợp pháp hóa vào nagfy Quốc khánh Canada sang năm, ngành gai dầu nhìn nhận thay đổi này như một cơ hội.

Tổ chứ quốc gia phi lợi nhuận CHTA đã và đang thực hiện vận động hành lang nhằm hiện đại hóa ngành gai dầu kể từ năm 2003. Với quyết định hợp pháp hóa tới đây, tổ chức này đã có được một hình ảnh rõ nét về những thay đổi mà họ muốn được trông thấy.

Kim Shukla, giám đốc điều hành CHTA cho hay, “Chúng tôi lhoong có vấn đề gì với việc tuân thủ những quy định mới về cần sa, nhưng chúng tôi muốn nhận được những cách thức đối xử khác biệt (với cần sa) trong những quy định ấy.”

Nhiều năm nay CHTA đã vận động hành lang để các nhà sản xuất được sử dụng trọn vẹn cây gai dầu. Tổ chức này nhìn thấy một cơ hội kinh tế to lớn cho gai dầu trong thị trường dược phẩm. Hợp chất Cannabidiol có trong lá cây gai dầu có thể được sử dụng để điều trị nhiều loại bệnh, trong đó bệnh động kinh.

“Chúng tôi không thể góp phần nào trong lĩnh vực ấy cả, vậy nhưng các nhà sản xuất được cấp phép trong ngành cần sa y tế thì lại có. Vì vậy, chúng tôi nói rằng đây là một sân chơi không công bằng,” Shukla nói.

Tổ chức này cũng muốn những yêu cầu về lý lịch tư pháp và xét nghiệm mức THC đối với những người nông dân phải chấm dứt.

“Chúng tôi không muốn bị chôn vùi trong làn sóng lớn của công cuộc hợp pháp hóa cần sa, bởi vì chúng tôi chỉ là những “đối thủ” rất đỗi nhỏ nhoi, có thể nói là không đáng kể tới trong toàn bộ công cuộc hợp pháp hóa cần sa này,” Shukla nói.

                                                                                      ***

Theo những tiến triển của ngành gai dầu, Flaman nhìn nhận vai trò của ông trong ngành như một người giáo dục.

“Một phần trong sứ mệnh của tôi tại Chợ Nông sản là giáo dục/chia sẻ kiến thức tới mọi người, rằng hãy ăn hạt gai dầu nhiều hơn. Tôi muốn mọi người hãy ăn 3 muỗng canh gai dầu mỗi ngày. Bởi vì khi đã đạt đủ lượng tiêu thụ hạt gai dầu, chúng ta sẽ  có thể tiếp tục bước tới và phát triển một ngành sợi gai dầu,” ông nói.

Năm ngoái, Flaman bắt đầu tham dự Hội chợ Nông dân Regina để bán hạt gai dầu. Ngành gai dầu đã sản xuất vượt cầu và Flaman đã không thể bán sản phẩm của ông tại các thị trường truyền thống, vậy nên ông đã chuyển sang những cơ hội tiếp thị theo cách của riêng mình.

“Chúng tôi đặt giá tương tự với Costco và mọi người thích mua hàng tại địa phương. Chúng tôi muốn mọi người đều được nếm thử một chút, và chúng tôi khẳng định chúng đều rất tươi ngon,” ông nói.

Tại Hội chợ Nông dân Regina, Flaman dành thời gian để kể với mọi người về lịch sử của ngành gai dầu cũng như những lợi ích dinh dưỡng của hạt gai dầu. Dù cho gai dầu ngày càng trở nên phổ biến, người nông dân này biết rằng vẫn có những đường hướng để ngành này phát triển tiếp.

“Chúng ta đã quên mất mọi điều về gai dầu, như sợi vải, dược liệu, thực phẩm. Vậy là bạn phải xây dựng toàn bộ ngành này từ con số không và quá trình tái tạo một ngành công nghiệp đã biến mất suốt 80 năm qua sẽ diễn ra hết sức chậm chạp,” ông nói.

Những định kiến và hiểu lầm do có quan hệ gần gũi với cần sa có thể đã qua đi, song những hệ lụy sau 80 năm bị đặt ngoài vòng pháp luật của gai dầu sẽ vẫn còn đeo đẳng.

>>>Đọc thêm các bài viết về cây gai dầu

Nguồn: leaderpost