Thiên nhiên đã hết lần này qua lần khác chứng minh rằng mọi thứ trong thế giới tự nhiên đều được kết nối với nhau trong một mạng lưới sự sống vô cùng tinh vi.
Mạng lưới phức hợp này khiến việc phân loại toàn bộ giới thực vật thành một hệ thống có tổ chức trở thành một hoạt động hết sức khó khăn. Các nguyên tắc phân loại thực vật đã thay đổi theo thời gian do ngành khoa học DNA đã đạt được những tiến bộ và các loài thực vật được nhìn nhận theo những cách thức mới mẻ.
Hiện nay, chúng ta phân loại các loài thực vật theo Hệ thống Thông tin Phân loại Tích hợp (ITIS) – dựa trên cơ sở phép phân loại của Linnaeus (như hình minh họa bên phải). Tập trung chủ yếu vào các loài thực vật vùng Tây Bắc châu Mỹ, ITIS là một sự hợp tác giữa các cơ quan của Mexico, Canada và Hoa Kỳ, hình thành một nền tảng cơ bản để xây dựng nên dự án Từ điển bách khoa toàn thư về sự sống.
Nếu lần về gốc gác của cần sa theo hệ thống phân loại này, chúng ta sẽ tìm thấy những thông tin như sau đây:
Loài
Cannabis sativa, Cannabis indica, Cannabis ruderalis
Trong một số trường hợp, cả 3 loài này đều đơn thuần được gọi là “Cannabis sativa”
Chi
Cannabis L. (Chi Gai dầu)
Họ
Cannabaceae (Họ Cần sa)
Bộ
Rosales (Bộ Hoa hồng)
Lớp
Magnoliopsida (Lớp Hai lá mầm)
Ngành
Tracheophyta (Ngành Thực vật có mạch)
Giới
Plantae (Giới Thực vật)
Theo ITIS, cần sa là một thành viên trong họ Cần sa (Cannabaceae), và họ thực vật này là thành viên trong bộ Hoa hồng (Rosales). Điều này có nghĩa là nếu ta mở rộng đến các loài họ hàng của cần sa thêm một bậc phân loại nữa (Bộ), loài thảo dược ưa thích này của chúng ta sẽ có mối liên hệ với các loài dâu tây, mâm xôi, táo, lê, đào, hạnh nhân, sung/vả, dâu tằm, và tất nhiên là hoa hồng. Tất cả những trái cây và giống loài thực vật này đều được xếp vào Bộ Hoa hồng, như vậy chúng đều là những họ hàng xa của loài cần sa.
Tuy nhiên, hôm nay chúng ta sẽ tập trung vào các loài họ hàng trực hệ của loài cần sa – các loài thuộc Họ Cần sa (Họ Cannabaceae.)
Họ Cannabaceae được xem là có số lượng nhỏ bé trong giới thực vật, trong đó có tổng số 11 chi. Nhưng 11 chi thực vật này lại là nguồn gốc phát sinh hàng trăm loài và phân loài. Các chi thuộc về Họ Cannabaceae bao gồm: Aphananthe, Celtis (Chi Cơm nguội), Trema, Cannabis (Chi Gai dầu), Gironniera, Humulus (Chi Hốt bố), Parasponia, and Pteroceltis.
Dưới đây là một minh họa trực quan về toàn bộ Bộ Hoa Hồng, tập trung vào Họ Cannabaceae:
Loài cần sa đã có một lịch sử lâu dài khắng khít với loài người; đó là một trong những tài nguyên thực vật quý giá nhất cho nỗ lực công nghiệp hóa, cung cấp thuốc trị bệnh, vải sợi, thực phẩm, và còn nhiều thứ khác nữa. Trên thực tế, hều hết các thành viên trong Họ Cannabaceae đều cung cấp những dịch vụ công nghiệp đáng tin cậy, như những gì được trình bày tiếp theo trong bài viết này.
Tất nhiên rồi, gai dầu là họ hàng gần gũi nhất với cần sa. Chúng đều là các phân loài trong Chi Cannabis L..Một loài mang lại những lợi ích công nghiệp (gai dầu), còn một loài mang lại những lợi ích y tế (cần sa). Loài gai dầu đã phát triển những thớ/sợi dày dặn hơn trên khắp lớp vỏ thân, có thể được sử lý để tạo ra hàng loạt sản phẩm, trong đó bao gồm sợi dệt, thừng, giấy, bê tông, nhiên liệu, thực phẩm, v.v. Gai dầu còn đóng vai trò một tác nhân tái điều chỉnh sinh học quan trọng, hấp thụ CO2 từ không khí và các chất độc từ lòng đất.
Hoa bia, Humulus lupulus, là một thành viên trong Họ Cannabaceae, cụ thể hơn là thuộc Chi Hốt bố (Humulus). Nếu xem gai dầu là chị em ruột của cần sa, thì cây hoa bia sẽ là chị em họ. Hoa bia chiếm được một vị trí trong trái tim của con người trên khắp thế giới nhờ vào khả năng ủ nên một thức uống trứ danh, vâng – tất nhiên là tôi đang nói đến các loại bia. Tuy nhiên, loài hoa bia còn có vô khối những lợi ích y tế khác, như xoa dịu các vấn đề tiêu hóa, lo au, và viêm nhiễm. Khi xem xét lá và cấu trúc hoa, các bạn có thể thấy hai loài hoa bia và cần sa có xuất xứ từ một họ. Cả hai loài thực vật này đều chứa các terpenoid và flavonoid có đặc tính chữa lành bệnh tật. Có một khác biệt cơ bản giữa hai loài này: hoa bia là một loài thân leo, trong khi cần sa là một loài thân thảo. Hoa bia là loài cây duy nhất còn lại trong Họ Cannabaceae có một giá trị kinh tế đáng kể.
Sếu là một loài thực vật rụng lá theo mùa, được xếp vào Chi Cơm nguội (Celtis) trong Họ Cannabaceae. Mặc dù cũng là một chị em họ với cần sa, nhưng sếu có những đặc điểm không tương đồng đáng kể so với các loài cần sa và hoa bia. Gỗ sếu cứng cáp nhưng cũng chịu được lực uốn, nên thường được sử dụng để chế tạo các đồ nội thất giá rẻ và để làm hàng rào. Đây là một loài cây nhiệt đới, thường được trồng trên những đường phố ở những vùng như Serbia, Bratislava, và Slovakia do kích thước to lớn của nó. Nếu lái xe dọc một con phố trồng những hàng cây sếu, bạn sẽ chẳng bao bờ đoán ra được chúng thực ra là một loài họ hàng với loài cần sa thân yêu của chúng ta đâu!
Trema là một chi khác thuộc Họ Cannabaceae, bao gồm khoảng 15 loài thực vật thường xanh. Trong số 15 loài ấy, cây hu đay, Trema orientalis, là một loài cây thân gỗ kích thước nhỏ bé, còn có tên gọi khác là cây than củi Ấn Độ. Tùy thuộc vào môi trường sống, loài cây thuộc Chi Trema này có thể là một loài cây bụi thường xanh hay rụng lá theo mùa. Tương tự cần sa, hu đay có nguồn gốc từ châu Á và vùng Nam Phi. Loài cây này có những bông hoa nhỏ phát triển thành quả màu đen có thể ăn được (trên thực tế, lá của loài cây này cũng có thể ăn được.) Giống như gai dầu, các loài cây thuộc Chi Trema thường được trồng để ổn định đất bạc màu.
Thuộc Chi Pteroceltis, đàn hương xanh là một loài họ hàng khác của cần sa trong Họ Cannabaceae. Có danh pháp khoa học pteroceltis tatarinowii, đàn hương xanh là một loài cây thân gỗ bản địa của Trung Quốc, còn có những tên gọi khác như Tara wingceltis hay Qing Tan (Thanh đàn). Loài cây này chống chịu tốt trong điều kiện khắc nghiệt và có chung những đặc tính với loài gai dầu. Đàn hương xanh có chất liệu gỗ rất tốt, và vỏ cây được kết hợp gai dầu để làm ra giấy Xuyến (một loại giấy viết thư pháp), và dầu chiết xuất từ hạt đàn hương xanh được sử dụng như một phương thuốc chống cảm lạnh.
Mặc dù cần sa không có một họ hàng gần gũi nào có cùng giá trị y tế hay mang lại cảm giác phấn chấn, song cũng rất thú vị khi chúng ta tìm hiểu thêm về các thành viên trong gia đình mở rộng của loài thảo dược được ưa chuộng này. Hoa bia và cần sa rõ ràng có những mối liên hệ khăng khít với lịch sử loài người. Thật lý thú khi suy ngẫm ý tưởng rằng loài người khó lòng có được những bước tiến như hiện tại nếu không nhờ vào việc chúng ta đã biết trân trọng những thành viên mang những giá trị quý báu trong Họ thực vật Cannabaceae.
Nguồn: marijuana.com
Xem thêm: Câu chuyện cần sa y tế điều trị bệnh ung thư
Xem thêm: Góc nhìn mới về cannabis tại Việt Nam – HempToday Podcast
Đơn Vị Tài Trợ:
215600
